Podcast

Rond 1600 ontstaat er in Zwolle een kleine lutherse gemeenschap. Handel met het Oostzeegebied en de komst van Duitse soldaten brengen nieuwe mensen en ideeën naar de stad. Omdat alleen de gereformeerde kerk in het openbaar diensten mag houden, komen de lutheranen aanvankelijk bij elkaar in woonhuizen. In 1615 krijgt de groep haar eerste eigen predikant, Johannes Cremerius. Toch gaat het niet vanzelf. In 1649 bouwen de lutheranen een schuilkerk in de Koestraat, maar de overheid legt hun meteen beperkingen op. Kerkdiensten zijn verboden en wie de regels overtreedt, moet boetes betalen. Pas vanaf 1661 wordt er oogluikend meer vrijheid toegestaan, en kan de gemeente in rust groeien. In de 18e eeuw krijgt het gebouw steeds meer het uiterlijk van een echte kerk. Er komt een nieuw interieur, en in 1722 zelfs een prachtig orgel van de beroemde Hamburgse orgelbouwers Schnitger. Door de eeuwen heen maakt de gemeentewisselingen door, sluit zich aan bij nieuwe verbanden en keert weer terug. Het kerkgebouw verandert mee, met verbouwingen in de 19e en 20e eeuw.
En die veranderingen zijn niet alleen in het gebouw te zien. In deze aflevering een gesprek met Ilse Swart. Zij is lid van de Lutherse Gemeente in Zwolle, promoveert aan de VU in Amsterdam maar is ook proponent in de PKN. Dat betekent dat zij beroepbaar is als predikant.

Rond 1600 ontstaat er in Zwolle een kleine lutherse gemeenschap. Handel met het Oostzeegebied en de komst van Duitse soldaten brengen nieuwe mensen en ideeën naar de stad. Omdat alleen de gereformeerde kerk in het openbaar diensten mag houden, komen de lutheranen aanvankelijk bij elkaar in woonhuizen. In 1615 krijgt de groep haar eerste eigen predikant, Johannes Cremerius. Toch gaat het niet vanzelf. In 1649 bouwen de lutheranen een schuilkerk in de Koestraat, maar de overheid legt hun meteen beperkingen op. Kerkdiensten zijn verboden en wie de regels overtreedt, moet boetes betalen. Pas vanaf 1661 wordt er oogluikend meer vrijheid toegestaan, en kan de gemeente in rust groeien. In de 18e eeuw krijgt het gebouw steeds meer het uiterlijk van een echte kerk. Er komt een nieuw interieur, en in 1722 zelfs een prachtig orgel van de beroemde Hamburgse orgelbouwers Schnitger. Door de eeuwen heen maakt de gemeente wisselingen door, sluit het zich aan bij nieuwe verbanden en keert weer terug. Het kerkgebouw verandert mee, met verbouwingen in de 19e en 20e eeuw.

In deze aflevering geeft Dite Husselman een inkijkje in deze bijzondere Zwolse Lutherse gemeente waar zelfs een van de beroemdste Nederlanders gedoopt werd. 
Dite is gemeentelid en voormalig diaken bij de Lutherse kerk Zwolle en betrokken bij het project oral history  van het Luthers Museum.

De Lutherse Kerk aan de Haddingestraat in Groningen is een echte blikvanger, al herken je het van de straat niet meteen als kerk. Gebouwd in 1696 als schuilkerk voor vooral Duitse kooplieden, mocht het geloof toen wel gedoogd, maar niet officieel zichtbaar zijn. Pas in de 19e eeuw kreeg het voorhuis een nieuwe gevel, met boven de ingang de zwaan, hét symbool van Luther. Binnenin is het prachtig: een zaalkerk met tribunes, elegante kolommen en rijk houtsnijwerk. En dan zijn er nog de orgels: een Van Oeckelen-orgel voor romantische klanken, en een reconstructie van het beroemde Arp Schnitger-orgel voor barokmuziek. 
Aangrenzend vind je de Lutherzaal uit 1925, een architectonische parel in Groningen in de stijl van de Amsterdamse School. Hier komen mensen samen voor bijeenkomsten, vieringen en culturele evenementen. Deze zaal moest dringend gerestaureerd worden.
Tijd voor een gesprek over deze zaal en de Groningse lutheranen. Met Susanne Freytag, predikant van de Evangelisch Lutherse Gemeente in Groningen en met Menno Sikkink, hij was projectleider van de renovatie van deze Lutherzaal en bestuurslid van de exploitatiestichting.

In een wereld vol meningen vol meningen en verschillen brengt samen zingen ons dichter bij elkaar. Myrthe de Haan is lid van de Lutherse Gemeente in Den Haag en studeert muziektherapie en weet veel over de verbindende kracht van samen zingen. Na de opening sprak Bart Geeraedts met Myrthe over de connectie die kan ontstaan met muziek en zingen.

De tentoonstelling 'Zing!' combineert Luthers erfgoed met hedendaagse creativiteit. Zo wordt de eerste Nederlandse vertaling van Luthers liederen (1540) getoond naast een nieuw lied van singer-songwriter Faske, speciaal geschreven voor de opening. Na de opening sprak Bart Geeraedts met Faske over dit nieuwe lied waarmee hij de bezoekers aan het zingen kreeg.

Maak kennis met de geportretteerden uit de de tentoonstelling 'Lutheranen in Beeld' door Koos Breukel. Podcastmaker Bart Geeraedts spreekt met hen over de lutherse waarden en gemeenschap. Ontdek in deze aflevering de persoonlijke verhalen. Wat betekent het om luthers te zijn anno nu?

Naar aanleiding van de tentoonstelling 'Welkom in Nederland?' een gesprek met Gerard Saurwalt, programmamaker bij het Luthermuseum en Omar Sowe, 9 jaar geleden gevlucht vanuit de Gambia naar Nederland.  
'Welkom in Nederland?' geeft een actuele vluchtelingengeschiedenis, maar ook die van de ca. 800 lutheranen die in 1732 uit Salzburg moesten vluchten. Hoe verliep hun barre reis door Europa naar Zeeuws Vlaanderen en hoe werden ze daar ontvangen? Wat leert hun geschiedenis ons over het nu?

Het avondmaal speelt een belangrijke rol bij lutheranen. Met het delen van brood en wijn wordt het voor mensen heilzame sterven en opstaan van Christus gevierd. In de tentoonstelling Luther & het Avondmaal staan de voorwerpen die hierbij nodig zijn centraal, zoals kannen en bekers voor het delen van de wijn en uiteenlopende soorten schalen om het brood mee te delen. In deze podcast een gesprek met Martin van Wijngaarden, gastcurator van de tentoonstelling, en Inge Weustink, collectieonderzoeker van het Luther Museum.

In 1523 kwam zowel in Antwerpen als in Amsterdam de eerste Nederlandse vertaling van Luthers Nieuwe Testament van de drukpers. Dat is dit jaar precies 500 jaar geleden.
Het jaar daarvóór had Luther het Nieuwe Testament in het Duits vertaald. En die was meteen een groot succes. Dus veel de drukkers in de Lage Landen wedijverden met elkaar om als eerste met een Nederlandse vertaling op de markt te komen. Binnen een jaar lukte dat twee drukkers: Adriaen van Berghen in Antwerpen en Doen Pietersoen in Amsterdam. Vanwege dit jubileum, toont het Luther Museum in de zomer van 2023 twee bijbeluitgaven door deze drukkers. In deze podcast spreekt Bart Geeraedts met August den Hollander, hoogleraar religieus erfgoed aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, over de tumultueuze tijd waarin de Lutherbijbel zijn zegetocht begon in Europa.

De tentoonstelling Luther & De Wereld vertelt een deel van de verhalen van lutherse contacten met de rest van de wereld. In deze aflevering een gesprek met Inge Weustink en Andreas Wöhle. Inge is onderzoeker van de collectie van het Oude Mannen- en Vrouwenhuis van de Evangelisch-Lutherse Diaconie. En Andreas is predikant van de Lutherse Gemeente in Amsterdam en president van de Lutherse Synode in Nederland. Bart Geeraedts praat met hen over de strijd om een eigen predikant in Nieuw-Amsterdam in de zeventiende eeuw en de stichting van een eigen plantage met tot slaafgemaakten in Suriname in de achttiende eeuw. Over de zendelingen die in de negentiende eeuw naar Indië werden gestuurd en de oprichting van de Lutherse Wereldfederatie in de twintigste eeuw.

Door de ontdekking van een groot archief, kon Inge Weustink, onderzoeker van onze collectie, samen met vrijwillers, een tentoonstelling maken waardoor voor het eerst een persoonlijk beeld naar voren komt van de voormalige bewoners van het Oude Mannen- en Vrouwenhuis, dat in 2022 precies 250 jaar bestaat. Over deze tentoonstelling gaat Bart Geeraedts in gesprek met Inge Weustink en Annemiek van Koolwijk, één van de vrijwilligers.

Het hele archief is te raadplegen op de site van het Luthermuseum.

De geschiedenis van het Huis Oranje-Nassau is sterk verbonden met de gereformeerde traditie, waarin het gedachtegoed van Johannes Calvijn een belangrijke rol speelt. Toch moet de invloed van Maarten Luther niet onderschat worden. Al vanaf Willem van Oranje, zoon van lutherse ouders, zijn er lutheranen aan het hof te vinden. Een gesprek met Arno Fafié, luthers theoloog en kerkhistoricus, en met Kirsten van Kempen, historicus, mede-samensteller van deze tentoonstelling.

Een expositie met de titel Zorg! Uitroepteken! Dat is niet alleen een tentoonstelling over zorg. Maar door dat uitroepteken is het ook een aansporing. ‘Gij zult zorgen!’ Daaruit spreekt de verplichting die de Lutherse gemeenschap voelde en uitdroeg om te zorgen voor de kwetsbaren en zwakken in de stad. Zorg! brengt dat gedachtengoed tot leven. Daarom een gesprek met Tonnie Ploeger, opgeleid in het Luthers Diaconessen Ziekenhuis in Amsterdam, en met Rosalie Schoof, kostuumhistorica. Zij verzorgde de historische verpleeguniformen op de expositie.

In de expositie Kerken & Slavernij in het Luther Museum Amsterdam, wordt de positie van de verschillende kerken in relatie tot slavernij onderzocht en inzichtelijk gemaakt. Het vertelt het verhaal vanaf de vroege zending tot aan de afschaffing van de slavernij in 1863. En dan met de nadruk op Suriname.
Bart Geeraedts gaat in gesprek met Bianca Groen Gallant, voorzitter van de diaconie van de Evangelisch-Lutherse gemeente in Amsterdam en met Vincent van Velsen, de samensteller van de tentoonstelling.

Henk Verhoef is organist van diverse monumentale orgels in Amsterdam. Niet alleen dat van het Luther Museum, maar ook dat van de Nieuwe Kerk. En de Oosterkerk in Amsterdam. Maar hij is ook stadsbeiaardier van Monnickendam en Woerden en beiaardier van de Vrije Universiteit Amsterdam.

Harry Donga is emeritus-predikant van de Oude Lutherse kerk en mede-initiatiefnemer van het Luther Museum in Amsterdam. In deze aflevering vertelt hij o.a. over de Lutherse kerkgebouwen in Amsterdam. Over waarom die nauwelijks als zodanig zijn te herkennen. Bijvoorbeeld het gebouw aan de Kloveniersburgwal dat nu het Compagnietheater heet. Of de Sonesta Koepelzaal aan ’t Singel. Maar ook 'zijn' Oude Lutherse kerk aan het spui heeft niet de klassieke kerkvorm.
Ook wordt duidelijk dat de Lutherse gemeenschap in Amsterdam nog springlevend is.