Avondmaalsloodjes

Wat zijn avondmaalsloodjes?

Voorafgaande aan de viering van het heilig avondmaal behoorden gelovigen in zelfonderzoek tot inkeer en boetedoening te komen zodat men ‘waardig’ de sacramenten zou kunnen ontvangen. Deze boetedoening kon geschieden in een pastoraal gesprek met de pastor of door het bijwonen van een speciale boetedienst. Daarna kon men deelnemen aan de avondmaalsviering. Door de groei van het aantal gemeenteleden in de zeventiende eeuw, kon men alleen nog middels een gemerkt loodje controleren of men wel gerechtigd was deel te hebben aan de sacramenten. Deze presentiepenning of ‘loodje’ bevatte vaak aan de ene zijde een voorstelling en aan de andere zijde een jaartal en/of zegel, vaak ook de zwaan. Het was meestal rond en in lood uitgevoerd, maar het kon ook vierkant zijn of ovaal en in koper of zelfs in een enkel geval in zilver. Eind negentiende eeuw raakte deze merkwaardige gewoonte in onbruik. De avondmaalsloodjes waren in gebruik bij de lutherse gemeenten van Amsterdam, Delft, Enkhuizen, ’s Gravenhage, Groningen, Haarlem, ’s Hertogenbosch, Leiden, Middelburg, Rotterdam, Schiedam, Utrecht, Vlissingen, Zutphen

Lees meer
Delft Avondmaalsloodje

De penning heeft aan de voorzijde als omschrift: DOET BOET . EÑ GELOOFT DEN EVANGELI . MAR . C . 1 . 15, oftewel: Doet boete ende gelooft den evangelium, Marcus caput [=hoofdstuk] 1:15. Twee vrouwen verbeelden het geloof (links) en de boete (rechts). De linker vrouw zit op de wereldbol en houdt een kruis vast. Aan haar linkerknie staat het lam Gods op een ondergrond van bloemen. Dit komt overeen met het zegel van de Lutherse Gemeente Delft ( zie ook nr 82). De rechter vrouw heeft de pose van een orante: een bidder of smeker. Midden boven het tetragrammaton JHWH, de naam van God. Keerzijde: tien regels tekst. 1 COR . XI . 2 . 8 / DE MENSCH PR / OEVE HEM SELVEN . / EÑ ALSO ETE HI VAN / DESEN BRODE . EÑ DR / INCKE UIT DESEN DR / INCK BEKER WANT / WIE ONWEERDICH / LICK EET EN DR / INCK . ETC. Deze tekst is te vinden in 1 Corinthiërs 11:28 en 29. Deze tekst is verwant met die van penning nr 82.

Zutphen

Zutphen, viagra sans ordonnance avondmaalsloodje, in 1733 is bij de lutheranen van Zutphen het Amsterdamse avondmaalsloodje ingevoerd. Er werden 250 exemplaren van de presidentiële gemeente ontvangen.

Vlissingen

Vlissingen, avondmaalsloodje, klapwiekende zwaan (uit het zegel der gemeente): SIGEL(lum) ECCLE(siae) FLESS(ingensis), achthoekig koper, 35 mm, ook in lood, variatie met parelrand, 25 mm

Vlissingen

Vlissingen, Avondmaalsloodje, zwaan met rondom: Luthersche Gemeente te Vlissingen, keerzijde:blanco, 35 mm

Utrecht Avondmaalsloodje

Utrecht, avondmaalsloodje, wat de voorstelling betreft volkomen identiek aan die uit Rotterdam. Ook dragen ze hetzelfde jaartal als de Rotterdamse, nl 1786. Het lutherse kerkzegel van Utrecht toont evenals de voorzijde van het loodje een olijf- en palmtak gestoken door een doornenkroon en als omschrift: Regnum Christi. lood 31 mm.

Schiedam Avondmaalsloodje

Schiedam, avondmaalsloodje, zijn wat de voorstelling betreft volkomen identiek aan die uit Rotterdam (92,93). Wel heeft deze penning een golfrand. Bovendien is het jaartal anders, namelijk 1764. Van deze penning zijn slechts 150 exemplaren geslagen, lood, 32 mm.

1786, Rotterdam Avondmaalsloodje

Rotterdam, avondmaalsloodje 1786, idem als 92 maar met jaartal 1786, zilver, 30 mm, lood, 31 mm.

1704, Rotterdam Avondmaalsloodje

Rotterdam, avondmaalsloodje 1704, voorzijde laat een olijf- en palmtak door een doornenkroon zien en als omschrift: Regnum Christi/Rijk of heerschappij van Christus. De keerzijde toont een zwaan met naast zich aan weerszijden het jaartal. Het omschrift luidt: Candore perennis/bestendig door zuiverheid. Het jaartal is 1704, lood, 24 en 27 mm.

Middelburg Avondmaalsloodje van de lutherse gemeente

Middelburg, avondmaalsloodje van de lutherse gemeente: gemeentezegel met anker met in plaats van een oog een hart, staande in de golven. De tekst luidt: Sigillum. Eccl. Aug: Mittel:B, 1708/Zegel van de kerk toegedaan de Augsburgse Confessie te Middelburg. Keerzijde: blanco, lood, 30 mm.

1701, Leiden

Leiden, avondmaalsloodje, in 1701 werd een andere penning gebruikt waarvan ook de mal nog bestaat. Aan de voorzijde is een kandelaar op een wereldbol afgebeeld. Het symboliseert Christus die zegt: ‘Ik ben het licht der wereld’. De keerzijde vertoont een zwaan tussen het jaartal 17/01, lood, 30mm

Leiden

Leiden, Sinds 1663 kwamen er in de Leidse lutherse gemeente koperen avondmaalsloodjes in gebruik. Voorzijde vertoont het beeld van Christus tussen de kandelaren met als randschrift: Ego sum A et O, Primus et Novissimus/Ik ben de Alfa en de Omega, de eerste en de laatste. Keerzijde met tekst: Testm. Communic. Eccl. Augustan. Confessionis, Quae Est Lugd. Batavorum 1663/Bewijs van toegang tot het avondmaal in de kerk der Augsburgse geloofsbelijdenis die in Leiden bestaat. 1663.

’s Hertogenbosch, avondmaalsloodje

’s Hertogenbosch, avondmaalsloodje met aan voorzijde: het lam met kruisvaan, als omschrift: Agnus Dei 1737.X. Keerzijde waarschijnlijk blanco.

Haarlem, avondmaalsloodje met aan voorzijde het lam met kruisvaan

Haarlem, avondmaalsloodje met aan voorzijde het lam met kruisvaan, met als omschrift: ‘Dat passelam Christus voor ons geslagt’. Keerzijde waarschijnlijk blanco., geen afbeelding.

Groningen, avondmaalsloodje met een scheepje op

Groningen, avondmaalsloodje met een scheepje op. Dit zou verwijzen naar het kerkzegel van Groningen dat het bootje van de wondervare visvangst uit Lucas 5:4-6 vertoont. Geen afbeelding.

’s Gravenhage Avondmaalsloodje met negenhoekig stadwapen

’s Gravenhage, avondmaalsloodje met negenhoekig stadwapen en de vermelding H.A./Heilig Avondmaal, het heeft een blanco keerzijde, lood, 30 mm, geen afbeelding.

’s Gravenhage Avondmaalsloodje

’s Gravenhage, avondmaalsloodje: Symb: PR: Comm: Eccl: Aug: Confess. Q. E. Hag. Comit./teken voor het avondmaal in de lutherse gemeente te Den Haag. Keerzijde: Christus met de zegevaan en de wereldbol met kruis (gelijk aan het Haagse lutherse zegel), het omschrift luidt: Christus salus nostra/Christus is ons heil. Exemplaar bekend uit 1631. Ook zijn er exemplaren met een blanco keerzijde, lood, 27 mm.

Lutherse gemeente van Amsterdam

Het door de lutherse gemeente van Amsterdam gebruikte avondmaalsloodje (nachtmaals loodje) is vermoedelijk als ‘model’ gebruikt voor de loodjes van andere lutherse gemeenten. Volgens beschrijving van Schultz Jacobi bestond de ene zijde uit een rijksstaf en een lauriertak, kruiselings gestoken door een doornenkroon, waarboven Christi en waaronder Regnum gelezen wordt, alles gevat in een bladerrand. In plaats van rijksstaf en lauriertak is er later sprake van een palm- en olijftak. De andere zijde van het loodje is blanco geweest, ook kan er een jaartal op hebben gestaan.

Enkhuizen, avondmaalsloodje

Enkhuizen, avondmaalsloodje: voorzijde is een zwaan afgebeeld. Aan de keerzijde het stadswapen van Enkhuizen, nl drie haringen, lood

Amsterdams Historisch Museum

In de collectie van het Amsterdams Historisch Museum en in het Geldmuseum is een loodje uit de zeventiende eeuw bekend waarop aan de voorzijde slechts de hoofdletter L (van Luthers) staat. De keerzijde is blanco , lood 21 mm.

Delft Avondmaalsloodje met het zegel der gemeente

Delft, avondmaalsloodje met het zegel der gemeente: Lam Gods met de zegevaan. Het omschrift luidt: Voor de communicanten van Delf. Aan de keerzijde staat de tekst uit 1 Cor. 11:28: De mensch beproeve hemselve ende also ete hij van desen broede ende drincke van desen kelck. lood, 35mm.

1791, Loodje met de vermelding HLG

1791, Loodje met de vermelding HLG op de voorzijde en een blanco keerzijde, dat bij de Hersteld Lutherse Gemeente van Amsterdam in gebruik geweest. lood, 27/28 mm.

Tickets

Koop hier online tickets voor Luther Museum Amsterdam.

Reserveren
Popup Lorem Ipsum

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Suspendisse varius enim in eros elementum tristique. Duis cursus, mi quis viverra ornare, eros dolor interdum nulla, ut commodo diam libero vitae erat. Aenean faucibus nibh et justo cursus id rutrum lorem imperdiet. Nunc ut sem vitae risus tristique posuere.

Call to action