Lutherse gemeenten / Gelderland / Nijmegen
Nijmegen
Zoals in veel garnizoenssteden is ook in Nijmegen de aanwezigheid van veel Duitse huursoldaten bepalend geweest voor de kleur en structuur van de Lutherse gemeente ter plaatse. De eerste Lutherse dienst werd in 1623 gehouden ten huize van de hertog van Weimar (deze was in die tijd officier van het in Nijmegen gelegerde garnizoen). Het Duitse element in de gemeente was overheersend. Tot 1908 werd er in de Lutherse kerk in het Duits gepreekt.
In 1637 kwamen de eerste contacten met het Amsterdamse consistorie tot stand (vermoedelijk betrof het hier een verzoek om toegelaten te worden als zelfstandige gemeente). In datzelfde jaar staat het Nijmeegse stadsbestuur 4 à 5 maal per jaar een avondmaalsviering toe. Deze werden bedient door een predikant uit Emmerich. Door tussenkomst van het Amsterdamse consistorie kon een eigen predikant worden beroepen. Deze wordt echter door heftige tegenwerking door calvinistische fracties verbannen.
In 1666 dringen de Nijmeegse Lutheranen bij Duitse vorsten aan om de Nijmeegse magistraat te bewegen zich tegenover de Lutheranen te matigen. Pas door invloed van het Amsterdamse consistorie kon in 1670 vrijheid van godsdienst worden verkregen. Men koopt direct de kerk aan de Grotestraat.
De 18e eeuw zag een forse groei van de Lutherse gemeente door toestroom uit Duitse gebieden (zodat op een gegeven moment ongeveer 78% van de gemeente uit Duitssprekenden bestond).
In 1794 wordt Nijmegen bezet door de Fransen. De kerk wordt gevorderd en gaat als hospitaal dienen. De financiële situatie wordt kritiek. Door de tiercering (= op de uitstaande staatsschuld wordt nog slechts 1/3 van de rente jaarlijks uitbetaald). Bovendien staakt Amsterdam de geldelijke bijdrage wanneer Nijmegen bij Frankrijk wordt ingelijfd!
In de 19e eeuw kon de Lutherse gemeente zich redelijk herstellen, zo dat in 1923 nog een nieuwe, grotere kerk aan de Prins Hendrikstraat kan worden ingewijd.
Na de tweede wereldoorlog nam door ontkerkelijking het aantal betrokken leden af.
Sinds 2016 is Nijmegen een kern in de Evangelisch-Lutherse gemeente Zuid-Nederland (een samenvoeging van de Lutherse gemeenten van Noord Brabant en Zuid Limburg).
De kerk bevindt zich aan de Prins Hendrikstraat 79, 6521AX te Nijmegen
