Lutherse gemeenten / Noord-Holland / Monnickendam

Monnickendam

Al spoedig na het optreden van Maarten Luther waren er reeds sporen van Luthers belijden in Monnickendam. Men zegt, dat al in 1517 de 95 stellingen van Luther in Monnickendam circuleerden! Ook in deze havenstad met hechte contacten in het Oostzeegebied (waar het Nederlands dé handelstaal was!) zullen via deze handelsweg de eerste Lutherse invloeden zijn binnengekomen. Ondanks het verbod van de stedelijke magistraat (Calvinistisch) op het stichten van “niet Gereformeerde” gemeenten werd in 1636 een kerkelijke gemeente gesticht.

Overigens hadden ook niet-Lutherse kerkgenootschappen (Doopsgezind, Waals en Joods) last van dit verbod.

Een leke prediker uit Holstein (vluchteling voor de ontreddering in Noord Duitsland als gevolg van de dertigjarige oorlog) werd de eerste predikant voor Monnickendam en Edam (hij werd later in Zaandam ontslagen wegens “mystiekerij”).

Met hulp van enkele legaten en bijdragen uit Utrecht kon in 1641 een kerkgebouw worden ingewijd (dit bevond zich als schuilkerk achter een huis aan een achterafstraatje. Later [in 1805] kwam het gebouw aan de openbare weg te liggen door sloop van het voorgelegen huis).

Nadat de gemeente zonder toestemming van Amsterdam in 1692 een predikant had benoemd werd zij uit de Lutherse Broederschap gestoten. Monnickendam werd opgenomen in de “Christ-Broederlijke Unie”, ook wel de Haagse Unie genoemd. Na het opheffen van deze unie in 1713 werd de vrede met de broederschap weer getekend. Het stadsbestuur sust in 1717 een intern conflict (een teken dat in die tijd de verhoudingen in Monnickendam grondig gewijzigd zijn!).

De tweede helft van de 18^e eeuw kende de gemeente een grote bloei (zowel economisch als getalsmatig). De kerk werd verrijkt met kerkzilver, preekstoel en orgel (het bijzondere kerkzilver is in bruikleen gegeven aan het Luthermuseum in Amsterdam). Het  belang van de gemeente mag blijken uit het feit dat bij de oprichting van de “Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen” in 1784, Lutherse predikanten uit Monnickendam bij de oprichtingsvergadering in de oude Lutherse kerk in Amsterdam aanwezig waren.

Na een conflict met het gereformeerde weeshuis over de kosten van de verzorging van de wezen, stichten de Lutheranen in 1810 een eigen “Weesfonds”.

Zoals overal elders vond in de 20^e eeuw door ontkerkelijking en vergrijzing krimp van de gemeente plaats. Men heeft daarom besloten om de Lutherse gemeente deel uit te laten maken van de Protestantse Kerk Nederland van Monnickendam.

De Lutherse kerk bevindt zich aan het Zuideinde 39, 1141 VG.