Lutherse gemeenten / Noord-Holland / Haarlem
Haarlem
De magistraten in Haarlem verboden reeds in 1525 alle Lutherse geschriften. Sporen van Lutherse prediking vinden we pas tijdens het beleg van de stad in 1572 – 1573. Het is waarschijnlijk dat rond deze tijd de Lutherse gemeente gesticht is.
Pas in 1613 werd aan de Witte Herensteeg grond aangekocht voor de bouw van een (schuil)kerk. Deze kerk werd in 1615 ingewijd. In de loop van de tijd vonden talrijke verbouwingen plaats (de Neo Gotische voorgevel dateert van 1895). Ook werd bij de kerk een hofje gebouwd met – voor Nederland uniek - een buitenpreekstoel.
Grote bloei van de gemeente vond plaats eind 17e eeuw. Het aantal bezittingen groeide enorm.
Een domineestwist zorgde begin van de 18e eeuw voor een kortstondige splitsing van de gemeente, met als gevolg dat het ledental afnam. De groei van de gemeente nam weer toe toen medio van deze eeuw tot hereniging werd besloten.
Van 1761 tot 1821 functioneerde een Lutherse school.
In 1738 werd in een oud Jezuïetenklooster een wees- en armenhuis gesticht.
Een modern wees- en oude liedenhuis werd in 1905 gesticht. Toen in 1923 het weeshuis werd opgeheven besloot men het oudeliedenhuis uit te breiden tot volwaardig bejaardentehuis. Dit huis stond onder de naam “Rustoord” bekend. In 1980 werd een nieuw modern tehuis geopend onder de naam “Vitae Vesper”.
Vóór 1930 bezat de gemeente twee predikanten van vrijzinnige signatuur. Daarnaast bestond in de gemeente een niet onbelangrijke groep “rechtzinnigen”. Voor deze groep werd 1 maal per maand een dienst georganiseerd. Met ingang van 1931 veranderde deze situatie, en werd voor elk van de groepen 1 predikant aangetrokken. Hierna zette een groei van de gemeente in!
Doordat men na de tweede wereldoorlog aannam dat de uitbreiding van de gemeente Haarlem zich in noordelijke richting zou voltrekken stichtte men een kapel in Haarlem Noord. Deze “Vaste Burchtkapel” heeft gefunctioneerd van 1961 tot 1978. Toen bleek dat het stadsbestuur voor een uitbreiding in oostelijke richting had gekozen, was het draagvlak voor deze kapel te klein. Tot sluiting werd toen besloten.
Ook in deze gemeente vond door vergrijzing en ontkerkelijking gestage krimp plaats.
Sedert 2012 vormt de Lutherse gemeente va Haarlem één van de brandpunten van de gemeente Amsterdam.
Van de Lutherse kerk van Haarlem zijn penningen en een avondmaals loodje bekend
(zie Donga en van den Berg: Geslagen Verbeelding)
De kerk bevindt zich aan de Witte Herenstraat 22, 2011 NV
