Lutherse gemeenten / Overijssel / Deventer

Deventer

De eerste sporen van Lutheranisme in Deventer vinden we omstreeks 1560. Als Hanze stad was Deventer verbonden met de Duitse gebieden aan de Oostzee. Logisch dat via deze kontakten het Lutherse belijden binnenkwam. Ook via de landwegen naar  Duitse gebieden als Westfalen was er invloed mogelijk.

In 1566 vond een eerste Lutherse kerkdienst plaats in de Lieve Vrouwe kerk. Vanaf 1567 echter werd op last van landvoogdes Margaretha van Parma iedere vorm van protestantse geloofsuiting verboden en dook het Lutheranisme onder in de illegaliteit. Vanwege de aanwezigheid van Duitse kooplieden deed de Deventer magistraat bij de Bloedraad een verzoek om godsdienstvrijheid aan Lutheranen toe te staan. Dit werd categorisch geweigerd.

De prins van Oranje veroverde Deventer in 1578. De Calvinistische groepering, die vanouds beter georganiseerd was kreeg een oppermachtige positie. Voor de Lutheranen breekt een lange tijd van tegenwerking aan. In 1580 werd het verzoek om de Bergkerk toebedeeld te krijgen afgewezen (de grootte van deze kerk laat zien dat de groep Lutheranen in dat jaar al aanzienlijk was!).

Rond 1630 groeit de Lutherse groep sterk met name door toename van de handelslieden uit Münster. Zij besluiten om hun huisdiensten te houden in een buitenhuis van een rijke Deventenaar buiten de stad. Uiteindelijk verplaatst men deze schuilkerk naar een schuur achter een huis in de binnenstad. In 1649 beroept men de eerste eigen predikant. Deze wordt echter na korte tijd door het stadsbestuur verbannen.

In het rampjaar 1672 valt Deventer in handen van de bisschop van Keulen. Deze verklaart volledige godsdienstvrijheid. Aanvankelijk werden de Lutheranen bediend door veldpredikers uit de ter plaatse gelegerde Duitse garnizoenen. Door de toevloed van Duitse en Deense militairen groeide de Lutherse gemeente. Door uitbreiding van de schuilkerk werd deze in 1725 een definitief onderkomen. In 1886 werd een verdere grote uitbreiding noodzakelijk.

In 1908 werd een nieuwe kerk betrokken aan de Smedenstraat. Door vertrek van veel jonge gezinnen zette rond 1970 een gestage krimp van de kerkelijke gemeente in.

Een direct gevolg was dat men om financiële redenen een predikant moest delen met Zwolle. De samenwerking met Doopsgezinden, Remonstranten en Hervormden kreeg vorm. In 1993 werd na een enquête onder de gemeenteleden besloten om in de PKN op te gaan.

De voormalige Lutherse kerk bevindt zich aan de Smedenstraat 286.