Duurzaam Luthers Erfgoed

Het project Duurzaam Luthers Erfgoed is ruim over de helft. Wat houdt dit project precies in en waar staat het? Het is tijd om de balans op te maken en te bekijken hoever we zijn met de verschillende onderdelen van het project.

Wat is het project Duurzaam Luthers Erfgoed?

Met het project Duurzaam Luthers Erfgoed brengt het Luther Museum luthers erfgoed in het land in kaart. Het project is ingestoken met het idee van een ‘(keuze)menu’. Dit menu werd meegenomen bij de ronde langs de kerken in de eerste helft van 2025. De lutherse gemeenschap kon kiezen waar zij graag bij aan wilden haken of waar op dat moment behoefte aan was. Een tentoonstelling om te lenen, het avondmaalskleed van Koen Taselaar voor tijdens een avondmaalsviering, een herinventarisatie van het erfgoed of deelnemen aan een workshop over oral history of het behouden van erfgoed.

Nieuwe podcastafleveringen Duurzaam Luthers!

Als onderdeel van Duurzaam Luthers Erfgoed maken we een serie van acht korte podcastafleveringen samen met podcastmaker Bart Geeraedts. De eerste drie afleveringen zijn nu te beluisteren via de Luther Academie op onze website én in je favoriete podcastapp.

In de podcast nemen we je mee naar bijzondere lutherse verhalen uit het hele land. Denk aan de archeologische opgravingen in Leeuwarden waar de originele muur van de 17e-eeuwse lutherse kerk werd gevonden en aan de laatste actieve damesvereniging Marthe Maria. Of in Zwolle, waar we ingaan op de relatie tussen het lutheranisme en Thorbecke én de levendige queergemeenschap binnen de kerk. In Groningen hoor je meer over de renovatie van de Lutherzaal in Amsterdamse Schoolstijl en de bijzondere inzamelingsactie die daar omheen is opgezet.

De podcast is bedoeld om het brede publiek kennis te laten maken met luthers erfgoed en identiteit. Anders dan de oral history-interviews, die zich richten op levensverhalen voor het archief, zijn deze afleveringen speciaal gemaakt om verhalen levendig te delen met iedereen die geïnteresseerd is. De komende maanden zullen de andere afleveringen worden opgenomen.

Reizende tentoonstellingen

Het Luther Museum geeft de lutherse gemeenschap in heel Nederland de mogelijkheid om tijdens de viering van het heilig avondmaal gebruik te maken van een avondmaalskleed ontworpen door de Rotterdamse kunstenaar Koen Taselaar. In opdracht van het Luther Museum ontwierp Taselaar het avondmaalskleed in 2024, vol lutherse symboliek, voor de tentoonstelling ‘Saligh Weven’. Voor het ontwerp heeft Taselaar overlegd met dominee André van der Stoel over de verbeelding van de verschillende lutherse tradities en waarden. Op het kleed staat Christus centraal. De inspiratie was het Bijbelverhaal van de Emmaüsgangers, waarbij de herrezen Christus verschijnt aan twee mannen die samen op weg zijn. Dat het kleed ook typisch luthers is komt door de zwanen, het symbool van Luther, die als een soort knipoog aan de achterkant verwerkt zijn.

Sinds februari is het avondmaalskleed uitgeleend aan verschillende lutherse gemeenschappen in het land. Het bijzondere is de gemeenschap vaak zelf bedenkt hoe ze het kleed neerlegden, op basis van de symboliek die hen het meeste aansprak, of de kleding die door de predikant werd gedragen. Hieronder een lijst van locaties en momenten waarop het avondmaalskleed is geleend in de gemeenschap. In het najaar zal het kleed naar Rotterdam én Terschelling reizen. Er is nog ruimte voor een kerk om het kleed te lenen aan het einde van het jaar. Volgend jaar is er wellicht ook mogelijkheid voor niet-lutherse kerken om het kleed te lenen.

Waar is het avondmaalskleed van Koen Taselaar geweest in 2025?

• Februari: Den Haag
• Maart: Weesp
• April: Almere
• Mei: Woerden
• Juni-augustus: Groningen
• September: Gouda
• September: Amsterdam
• Oktober: Rotterdam

Lutheranen in Beeld

De portrettenserie ‘Lutheranen in Beeld’ gefotografeerd door Koos Breukel, is na het einde van de tentoonstelling in het museum ook uitgeleend aan verschillende lutherse locaties in het land. Vanaf maart tot juli zijn de portretten tentoongesteld in de Lutherse Kerk in Leeuwarden. De foto’s waren op de wanden van de kerkzaal neergezet en hebben vele mensen de kerk binnen gehaald. Lutheranen uit Leeuwarden hebben na de tentoonstelling de portretten zelf naar de volgende bruiklener in Nijmegen gebracht, waar het te zien was in de Lutherse Kerk gedurende de Nijmeegse Vierdaagse. De Vierdaagse eindigt vlakbij de Lutherse Kerk. Nijmeegse lutheranen brachten in augustus de portretten zelf naar Zwolle, waar Lutheranen in Beeld te zien was tijdens Open Monumentendag 2025 op 13 en 14 september.

Wil je de tentoonstelling lenen deze winter? Neem dan contact op met wilhelmus@luthermuseum.nl

Workshops

In dit ‘Duurzaam Luthers’ jaar organiseren we tweemaal een workshop specifiek bedoelt voor lutheranen uit het land. Vanuit de lutherse gemeenschap ontstond de behoefte om hun verhaal te doen en te bewaren, daar zijn we toen mee aan de slag gegaan!

Workshop oral history

Vanuit de behoefte van lutheranen in Leeuwarden om verhalen van de oudere generatie op te slaan, zijn wij als museum aan het denken gezet. Deze verhalen vinden wij van belang als toevoeging op onze collectie. Door het verzamelen van verhalen, wordt er een recentere geschiedenis verzamelt, dat aanvult op de materiele collectie. Dus het idee om specifiek de verhalen van oudere lutheranen te bewaren nu het nog kan, willen wij als museum graag ondersteunen vanuit dit project. Sprekende Geschiedenis heeft op ons verzoek een cursus opgezet waarbij lutheranen in twee dagdelen werden bijgeschoold en geïnteresseerd raakten in het afnemen van oral history interviews bij andere lutheranen. Al acht deelnemers uit het hele land deden mee aan deze workshop. De deelnemers kwamen uit Groningen, Leeuwarden, Zwolle, Amersfoort en Nijmegen. Alle deelnemers zullen na de zomer aan de slag gaan met het interviewen van andere leden uit de kerk. Deze interviews worden dan, na toestemming van de geïnterviewden, aangeleverd aan het museum. De interviews zullen een nieuwe deelcollectie gaan vormen en ingezet worden voor onderzoek of bij tentoonstellingen.

Workshop beheer en behoud & herinventarisatie

Op zaterdag 29 november in de Lutherse Kerk in Bussum zal de tweede workshop plaatsvinden, in samenwerking met Museum Catharijneconvent. De workshop gaat over de herinventarisatie en bewaren van luthers erfgoed. Om aan alle vragen te voldoen en op de juiste wijze de gemeenschap te ondersteunen, hebben we Museum Catharijneconvent ingeschakeld om tijdens een workshop alle vragen te beantwoorden en de kennis over erfgoed en het beheer en behoud daarvan op te frissen bij lutherse kerken. Het beheer en behoud van erfgoed duurt ongeveer één dagdeel. Het andere dagdeel wordt besteed aan de herinventarisatie van het erfgoed. 

Aanmelden voor de workshop kan door een mailtje te sturen naar wilhelmus@luthermuseum.nl

Vooruitblik: Onder de Zwaan

Vanaf maart 2026 presenteert het Luther Museum de tentoonstelling Onder de Zwaan. Luthers erfgoed uit het hele land komt samen, letterlijk en figuurlijk “onder de zwaan”, het eeuwenoude symbool van het lutheranisme.

Naast bekende topstukken maken we ruimte voor het onverwachte, het grappige, het ontroerende en het alledaagse. Door het museum heen zullen objecten te zien zijn met een digitale component: fragmenten uit de podcastopnames en de oral history-interviews. De tentoonstelling zal net als Lutheranen in Beeld en het avondmaalskleed in een reizende vorm beschikbaar komen voor verschillende lutherse locaties in het land.

Heb je een object met bijzonder verhaal wat zeker ‘onder de zwaan’ hoort? Neem dan contact op met het museum.